Fræðsluferð til Haarlem í Hollandi

Það vita ekki allir að hið fræga Harlem hverfi New York borgar var upphaflega nefnt af hollenskum landnemum árið 1658, og skírt í höfuðið á ótrúlega fallegum og sjarmerandi bæ í hjarta Hollands. Önnur líkindi með stöðunum eru nánast engin, en fyrir forvitna er hér komin skýringin á sömu nöfnum. Haarlem er dásamlegur miðaldarbær sem stendur við ánna Spaarne, í um 20 km. fjarlægð frá Amsterdam, og hefur síðustu ár skipað sér æ stærri sess sem ein af skærustu stjörnunum í hollensku ferðaiðnaðarflórunni. Þar búa rúmlega 160.000 manns.

Átök við elda og óvini

Nafnið Haarlem er fyrst skráð í heimildum frá 10. öld, og var staðurinn á þeim tíma mikilvæg stoppistöð þeirra sem leið áttu úr norðri til syðri hluta Evrópu. Vegna hetjudáða ýmissa krossfarariddara frá Haarlem, m.a. í  hinu fræga umsátri um Damiate árið 1217, fengu yfirvöld leyfi til að bæta krossi og sverði við skjaldarmerki bæjarins, sem þótti mikill heiður. Bærinn fékk fyrst borgarréttindi árið 1245.

Upphaflega voru öll hús og mannvirki þar gerð úr viði, og árið 1328 brann næstum allt til kaldra kola. Reyndar var þetta aðeins fyrsti bruninn af allnokkrum í sögu staðarins, en aldrei gáfust íbúar þó upp, og ávallt reis byggð að nýju. Fleira má markvert nefna úr átakanlegri sögu, til dæmis gerðu Spánverjar umsátur um bæinn árið 1572, og eftir margra mánaða varnarbaráttu og mikið mannfall náðu þeir yfirráðum og Haarlem laut spænskri stjórn til ársins 1577.

Haarlem hefur frá upphafi verið hvað þekktust fyrir blómarækt, en einnig störfuðu þar snemma vefnaðar- og textílverksmiðjur, sem og skipasmíðastöðvar. Bærinn gekk í gegnum mikinn meðbyr á 17. öld, sem stundum er kölluð hollenska gullöldin, og einkenndist af efnahagslegri velmegun og uppsveiflu.  Á þessum tíma var hann nokkurs konar mekka hollenskrar myndlistar, og þar bjuggu málarar á borð við Frans Hals, Jacob van Ruisdael og Adriaen van Ostade. Verkum og sögu þessara og fleiri meistara eru gerð góð skil á söfnum bæjarins.

Haarlem dagsins í dag

Þrátt fyrir bruna og aðrar ófarir hefur einstakur arkitektúr miðalda varðveist í þessum hollenska glæsibæ, og gönguferð um miðbæinn, með hans steinilögðu völundarstígum, heillandi síkjum, og fornu byggingum sem hver ber sinn sérstaka karakter, er eins og að ganga inn í annan heim á öðrum tíma. Þar tekur markaðstorgið Grote Markt á móti þér, umkringt líflegum kaffihúsum og veitingastöðum, tilvalinn staður fyrir ánægjulega mannlífsskoðun. Þegar kemur að áhugaverðum byggingum má nefna Saint Bavo kirkjuna (byggð 1320-1520), ráðhúsið frá 17. öld, Hoofdwacht bygginguna frá 13. öld, og hið forna borgarhlið Amsterdamse Poort.

Fjölmörg áhugaverð söfn er að finna í Haarlem, og má þá fyrst nefna elsta safn Hollands, Teyler’s Museum, sem opnaði fyrst árið 1784 og sýnir málverk, steingervinga og ýmsa aðra sérstæða hluti frá 18. öld. Í Historisch Museum má kynnast sögu bæjarins, sem er – eins og fram hefur komið – æði merkileg. Corrie ten Boom House er forvitnilegt safn, staðsett á heimili Ten Boom fjölskyldunnar, sem var mjög virk í andspyrnu gegn nasistum í seinni heilstyrjöldinni og faldi eftirlýsta gyðinga í húsi sínu. Þá má í safni tileinkuðu listmálaranum Frans Hals, skoða verk eftir hann og fá innsýn inn í málaralist fyrri tíma og gullöldina hollensku.

Í Haarlem er einnig gott að koma með það eitt að markmiði að njóta í mat og drykk. Mikið úrval er af fjölbreyttum veitingastöðum, og úr nægu að velja þegar kemur að skemmtistöðum og krám. Hiklaust má mæla með heimsókn í Jopenkerk, sem er fyrrum kirkja sem búið er að breyta í bjórbruggun og skemmtilegan pöbb. Bærinn er líka ákjósanlegur ef vilji er til að versla, Haarlem hefur hvorki meira né minna en verið valin besta verslunarborg landsins oftar en einu sinni.

Haarlem er frábær staður fyrir fræðsluferðir, þar hefurðu heillandi sögu og menningu, góðan mat og drykk ásamt einstöku og eftirminnilegu umhverfi.